Radioelektronicy polscy

Jellonek Andrzej

    Jellonek Andrzej (1907-1998), radiotechnik, specjalista z dziedziny miernictwa radiotechnicznego, twórca naukowej szkoły metrologii elektrycznej, prof. Politechniki Wrocławskiej.
    Urodził się 31 lipca 1907 roku w Krakowie w rodzinie urzędniczej. W roku 1925 uzyskał świadectwo dojrzałości z postępem celującym w Gimnazjum Realnym im. H. Sienkiewicza. Następnie wstąpił na oddział elektryczny wydziału elektromechanicznego Politechniki Lwowskiej, który ukończył w roku 1931 z postępem bardzo dobrym. Jeszcze w czasie studiów rozpoczął pracę na Lwowskiej Uczelni jako młodszy asystent w Katedrze Fizyki - prowadził m.in. zajęcia z pomiarów radiotechnicznych - u prof. Tadeusza Malarskiego. Równolegle, nie rezygnując z pracy na uczelni podjął działalność Państwowych Zakładach Tele- i Radiotechnicznych w Warszawie jako samodzielny konstruktor. W latach 1932-1934 był starszym asystentem w Laboratorium Radiotechnicznym Politechniki Lwowskiej i prowadził wykłady radiotechniki. Następnie, aż do wybuchu wojny, pracując jako konstruktor samodzielny i jako starszy konstruktor w Państwowych Zakładach Tele- i Radiotechnicznych (PZTiR) w Warszawie, a od początku 1939 r. jako doradca techniczny, jednocześnie dojeżdżając na wykłady do Lwowa. W latach 1938 - 1940 był adiunktem laboratorium radiotechnicznego i wykładowcą pomiarów radiotechnicznych.
    Pierwsze publikacje Jellonka z 1933 i 1934 r. w Przeglądzie Radiotechnicznym dotyczą zastosowania oscyloskopu katodowego w miernictwie.
    Tuż przed wybuchem wojny odbył podróż służbową do Stanów Zjednoczonych w celu zapoznania się z najnowszymi osiągnięciami radiotechnicznymi mającymi znaczenie dla obronności kraju. W chwili wybuchu wojny pracował na stanowisku adiunkta Laboratorium Radiotechnicznego i wykładowcy Pomiarów Radiotechnicznych na Politechnice Lwowskiej.
    Początek wojny spędził we Lwowie, gdzie w katedrze radiotechniki pracował jako asystent pod kierownictwem prof. J. Groszkowskiego, uzyskał w maju 1941 r. stopień doktora (kandydata nauk elektrotechnicznych wg nomenklatury radzieckiej) na podstawie pracy Zachowanie się oporników niedrutowych przy wysokiej częstotliwości a następnie docenturę. Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Lwowa przeniósł się do Warszawy do Laboratorium Badań Fizycznych Zakładów Philipsa, gdzie współpracował z prof. A. Sołtanem (po wojnie organizatorem Instytutu Badań Jądrowych w Warszewie i współorganizatorem Międzynarodowego Instytutu Jądrowego w Dubnej; fizykiem, wybitnym specjalistą ds. promieniowania rentgenowskiego) kierującym laboratorium fizycznym Zakładów Philipsa prowadząc badania i prace konstrukcyjno-modelowe w zakresie aparatur medycznych dużej częstotliwości. Jednocześnie wykładał radiotechnikę na kursach fabrycznych dla inżynierów i techników.
    W czasie powstania warszawskiego, w którym stracił cały warsztat naukowy i wszystkie notatki, swoją głęboką wiedzą i możliwościami związanymi z pracą konstruktora wspierał działania powstańcze.
    Po upadku powstania zamieszkał w okolicach Krakowa (i był zatrudniony w krakowskim oddziale zakładów Philipsa), by już od marca 1945 roku objąć stanowisko adiunkta Politechniki Śląskiej. W lipcu 1945 r. został oddelegowany do Wrocławia w celu zabezpieczenia sprzętu elektronicznego tamtejszej Politechniki.
    We Wrocławiu pozostał na zawsze. 30 czerwca 1945 r. objął stanowisko adiunkta i wykładowcy zasad radiotechniki Politechniki i Uniwersytetu Wrocławskiego w katedrze prof. Kazimierza Idaszewskiego (od 1920 r. prof. nadzwyczajnego, a od 1924 r. prof. zwyczajnego Politechniki Lwowskiej; kierownika Katedry Pomiarów Elektrycznych, a później Katedry Maszyn Elektrycznych na Politechnice Lwowskiej). Uczestniczył w pierwszym polskim wykładzie akademickim w wyzwolonym Wrocławiu, który miał miejsce w dn. 15 listopada 1945 r. W roku 1946 uzyskał nominację na stanowisko profesora nadzwyczajnego w utworzonej przez siebie Katedrze Radiotechniki. Także w roku 1946 powtórzył na Politechnice Warszawskiej, na bazie zrekonstruowanej pracy, swój doktorat o zachowaniu się oporników warstwowych przy wielkiej częstotliwości (promotorem był prof. Janusz Groszkowski) i został mianowany profesorem nadzwyczajnym.
    W 1954 r. prof. Jellonek był współautorem artykułu p.t. Przyrządy pomiarowe bez błędów subiektywnych - była to pierwsza w kraju publikacja z zakresu miernictwa cyfrowego. Dwukrotnie, w latach 1950-52 i 1959-61, był prorektorem Politechniki Wrocławskiej ds. nauki.
    Zainteresowania naukowe prof. Jellonlka ogniskowały się wokół pomiarów radiotechnicznych z dodatkowym ukierunkowaniem na badania materiałowe. Ich wyrazem była pierwsza jego książka Miernictwo Radiotechniczne, wydana w latach powojennych przez Przemysłowy Instytut Telekomunikacji (PIT), wyd. 2 - Państwowe Wydawnictwa Techniczne, 1952. Pomimo ubogiej szaty graficznej była ona podstawową i jedyną biblią dla wszystkich specjalistów z zakresu miernictwa zajmujących się pomiarami w dziedzinie wielkiej częstotliwości i nie tylko. Na jej kolejnych czterech wydaniach wychowało się kilka pokoleń elektroników.
    Wzrost liczby studentów radiotechniki spowodował w 1962 r. utworzenie trzech nowych katedr: katedry radiotechniki odbiorczej, kierowanej przez prof. Wilhelma Rotkiewicza, katedry techniki nadawczej, kierowanej przez prof. Tadeusza Tomankiewicza i katedry Miernictwa Elektronowego pod kierownictwem prof. Jellonka - już wówczas (od 1962 r.) prof. zwyczajnego.
    W 1968 r. prof. Jellonek doprowadził do powstania Instytutu Metrologii Elektrycznej, którego został dyrektorem. Stanowisko to pełnił do 1 października 1977 roku, kiedy przeszedł w stan spoczynku. Był to instytut międzywydziałowy utworzony na bazie katedr Miernictwa Elektrycznego (wchodzącej w skład Wydziału Elektrycznego) i Miernictwa Elektronowego (wchodzącej w skład Wydziału Elektroniki). Dzięki temu połączeniu całość dydaktyki metrologii elektrycznej jak i prac naukowych z tego zakresu mogła być prowadzona w jednej jednostce Politechniki Wrocławskiej. Była to najsilniejsza i dysponująca największym potencjałem naukowym w kraju jednostka, prowadząca prace naukowe z dziedziny metrologii elektrycznej i obejmująca ich zakresem zagadnienia pomiarowe w całym widmie częstotliwości od prądu stałego aż po mikrofale. Była to najprawdopodobniej największa jednostka uczelniana prowadząca tę tematyke w całej Europie.
    Dziedziną zainteresowań Profesora było miernictwo elektryczne rozumiane bardzo szeroko: od ogólnych podstaw teoretycznych poprzez miernictwo radiotechniczne, cyfrowe, wzorce elektryczne do pomiarów stochastycznych. Jego dorobek publikacyjny to 4 książki i kilkadziesiąt artykułów. Był promotorem 22 rozpraw doktorskich. Wykształcił i wychował bardzo liczny zastęp specjalistów z zakresu metrologii, a także częściowo kadrę naukową instytutu technologii elektronowej. Jego wychowankami byli m.in. prof. prof. Marian Suski, T. Tomankiewicz i Z. Karkowski.
    Był członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, wielu rad naukowych, członkiem Komitetu ds. Metrologii PAN, członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego.
    Za wybitny wkład do nauki polskiej został wyróżniony wieloma odznaczeniami, w tym Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
    Macierzysta uczelnia przyznała mu tytuł doktora honoris causa - promocja odbyła się 22 maja 1981 r. Został też odznaczony Medalem dla Wybitnie Zasłużonych Politechniki Wrocławskiej. Prof. Jellonek był też honorowym członkiem Zakładu Fizycznych Podstaw Pomiaru w Instytucie Podstaw Metrologii Politechniki Wrocławskiej.
    W środowisku uczelnianym prof. Jellonek odgrywał zawsze specjalną rolę. Był sumieniem zawodowym tego środowiska. Był osobą kształtującą najważniejsze opinie, przywódcą wytyczającym kierunki strategiczne. Pomimo nacisków pozostał przez całe życie bezpartyjny i zawsze bronił procesu kształcenia przed upolitycznieniem.
    W pierwszych latach po wojnie organizował elementarny byt materialny Uczelni, ale szybko zauważył konieczność ukształtowania wyrazistej struktury dyscyplinarnej katedr i zakładów. Dbał o silny, bezpośredni związek badań prowadzonych na Uczelni z praktyką przemysłową, występował z inicjatywą organizowania katedr i zakładów o charakterze technologicznym. Śledził pilnie literaturę naukową i wdrażał ten zwyczaj w swoim otoczeniu.
    Służył wszystkim swoją roztropnością i mądrością. Miał bowiem dar dobrej rady. Jeszcze ostatniej jesieni Profesor przysłał karteczkę z uwagami dotyczącymi organizacji Uczelni.
    Przez działalność naukową i całość działalności organizacyjnej prof. Jellonka przewijał się wątek humanistyczny. Był on wychowany na utworach Młodej Polski i echach postromantycznych. Miał on świadomość faktu, że przez opóźnienia wojenne i postkomunistyczne Polacy nie zawsze potrafią nadążyć za światowym rozwojem technicznym, a zauroczeni tracą ciągłość we własnej, tradycyjnej kulturze i to zarówno technicznej, jak i humanistycznej. Podkreślał, że kadra nauczająca i wychowująca na uczelniach jest odpowiedzialna za stan i przyszłość techniki polskiej, ale i za rozwój i odrębność polskiej kultury.
    Był miłośnikiem gór i należał do Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.
    Zginął tragicznie wraz z małżonką, Stanisławą Bogumiłą Dembicka-Jellonkową 8 lutego r. 1998. Są pochowani na cm. Św. Wawrzyńca we Wrocławiu. Miał syna Krzysztofa inżyniera elektronika.
    Prof. Jellonek był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1950 i 1954) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970).